Hai nút thắt lớn nhất là điều kiện kinh doanh của hệ thống phân phối xăng dầu bị bó hẹp và cào bằng giá bán lẻ
Để thực hiện lộ trình thị trường hóa giá xăng dầu có sự quản lý của Nhà nước, Chính phủ đã ban hành Nghị định 84/CP/2009/NĐ-CP ngày 15-10-2009 cho phép các doanh nghiệp (DN) thuộc mọi thành phần kinh tế được tham gia kinh doanh xăng dầu; đồng thời trao cho DN quyền được định giá bán lẻ theo cơ chế thị trường, dựa trên công thức tính giá chung do Nhà nước quy định.
Tuy nhiên, từ khi thực hiện đến nay, diễn biến giá xăng dầu lúc tăng vọt như con ngựa bất kham, khi “đông cứng” trái ngược với xu hướng giá thế giới. Theo chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Công Thương đang phối hợp với Bộ Tài chính nghiên cứu, chuẩn bị xây dựng nghị định sửa đổi bổ sung thay thế Nghị định 84 và các thông tư hướng dẫn thực hiện.
Thị trường ngầm
Để sửa đổi cơ chế điều hành giá xăng dầu, trước hết cần nhận diện đúng những hạn chế, bất cập của Nghị định 84 để từ đó đưa ra “phương thuốc” điều trị. Kết quả thực hiện Nghị định 84 sẽ được Bộ Công Thương rà soát để trình Chính phủ trong những ngày cuối năm 2012.
Bán lẻ xăng dầu trên thị trường
Ảnh: TẤN THẠNH
Ảnh: TẤN THẠNH
Cả chục năm làm công tác điều hành giá tại Bộ Tài chính, ông Nguyễn Tiến Thỏa, nguyên cục trưởng Cục Quản lý giá, thừa nhận có 2 nút thắt lớn nhất của Nghị định 84 hiện nay là điều kiện kinh doanh của hệ thống phân phối bị bó hẹp và cào bằng giá bán lẻ. Chính hai nút thắt này đang tạo ra những lực cản trong việc thực hiện các nguyên tắc thị trường trong cơ chế điều hành giá xăng dầu.
Cụ thể là nghị định cho phép các DN thuộc mọi thành phần kinh tế có đăng ký ngành nghề kinh doanh xăng dầu đều được tham gia thị trường nhưng lại chỉ được thực hiện cơ chế mua bán 1+1. Tức là tổng đại lý chỉ được ký hợp đồng với một DN đầu mối, đại lý chỉ được ký hợp đồng bán lẻ xăng dầu cho một tổng đại lý hoặc một DN và chỉ được mua bán xăng dầu với các DN trong cùng hệ thống phân phối. Quy định này hạn chế việc tự do kinh doanh của các tổng đại lý, đại lý vì triệt tiêu quyền lựa chọn đối tác có giá cả cạnh tranh cũng như có điều kiện cung ứng hàng tốt nhất.
Quan trọng hơn, không có tự do thương mại thì không thể có giá thị trường.
“Quy định này không chỉ hạn chế cạnh tranh mà còn tạo ra một thị trường ngầm trong hoạt động ký kết hợp đồng mua bán xăng dầu” - ông Thỏa nhấn mạnh. Theo ông, thị trường ngầm đã tạo ra những đặc quyền cho DN đầu mối; tạo kẽ hở cho việc đầu cơ, găm hàng, ép buộc lẫn nhau trong mua bán, trong trả hoa hồng… khiến thị trường xăng dầu luôn bất ổn trong toàn hệ thống mỗi khi tăng giá.
Bỏ lỡ cơ hội giảm giá
Quy định giá bán xăng dầu được thực hiện theo cơ chế thị trường song công thức tính giá cơ sở thì chưa phải là giá cạnh tranh. Về nguyên tắc thì xăng dầu là mặt hàng thuộc danh mục bình ổn và giá do DN quyết định nhưng thực chất, Nhà nước vẫn khống chế giá bán lẻ. Thay vì khống chế giá tối đa như trước đây, cơ quan quản lý khống chế giá bằng tỉ lệ tối đa.
Xăng dầu bỏ lỡ nhiều cơ hội giảm giá do chính sách điều hành bất cập Ảnh: TẤN THẠNH
Ngoài những yếu tố cấu thành giá khách quan như giá CIF, tỉ giá, thuế, phí…, Nhà nước cũng quy định luôn 2 yếu tố lẽ ra thuộc về quyết định của DN trên cơ sở tín hiệu thị trường, gồm chi phí kinh doanh và lợi nhuận. Do đó, ngay cả tại thời điểm cả nước có 13 DN tham gia kinh doanh xăng dầu với điều kiện “sức khỏe” khác nhau nhưng do áp dụng chung một công thức tính giá cơ sở nên thị trường chỉ có chung một mức giá bán lẻ. Hậu quả là giá xăng dầu không phản ánh đúng thực chất hiệu quả kinh doanh của DN và không tạo ra tiền đề hình thành giá bán lẻ cạnh tranh.
Theo ông Thỏa, cơ chế thị trường nửa vời này đã tạo ra hành vi hạn chế cạnh tranh bị cấm theo quy định tại điều 14 Nghị định số 116/2005/NĐ-CP. Bên cạnh đó, thời gian tính giá cơ sở được tính theo giá dự trữ lưu thông 30 ngày bám sát được diễn biến của giá thị trường thế giới. Trong thực tế, mặt hàng xăng dầu đã nhiều lần mất cơ hội giảm giá vì phải tính theo giá bình quân 30 ngày.
| Hình thức mua bán trên thị trường xăng dầu vẫn mang nặng tính truyền thống là mua theo chuyến, mua ngay bán ngay. Các hình thức mua bán theo hợp đồng kỳ hạn, hợp đồng tương lai, đặc biệt là biện pháp phòng chống rủi ro về giá (hedging) chưa được áp dụng do “độ mở” của Nghị định 84 còn hạn chế |
PHƯƠNG ANH
Theo NLĐ
0 nhận xét